Το δίκταμο για την Κρήτη δεν είναι απλά ένα φυτό ενδημικό, είναι ένα σύμβολο που εδώ και αιώνες συνδέεται με θρύλους, παραδόσεις, γιατροσόφια και μαγειρικά δημιουργήματα του νησιού. Ανάλογα την περιοχή που το συναντάμε, οι ντόπιοι του έχουν δώσει ποικίλες ονομασίες που άλλοτε αναφέρεται στα χαρακτηριστικά της περιοχές και άλλοτε στις θεραπευτικές του ιδιότητες. Αδίχταμο, δίχταμο, δίταμο, τίταμο, ατίταμο, έρωντας, λιβανόχορτο, στοματόχορτο, σταματόχορτο στομαχόχορτο, μαλλιαρόχορτο είναι κάποιες από τις ονομασίες για το Κρητικό Δίκταμο. Ελάτε να γνωρίσουμε λοιπόν ένα βότανο ξεχωριστό που κατά την αρχαιότητα θεωρούνταν ‘’πανάκεια’’, ένα φάρμακο δηλαδή για τα πάντα!

Στις ανάσες της Κρητικής φύσης, αναμεσα στα βράχια και τις χαράδρες, ανθίζει το δίκταμο, το περίφημο ‘βότανο των θεών’. Ένας θησαυρός της Κρητικής γης, γνωστός για τις αναζωογονητικές και θεραπευτικές του ιδιότητες, που από την αρχαιότητα έως σήμερα συνεχίζει να αποτελεί σύμβολο ευεξίας και φυσικής ισορροπίας

Ένα υπέροχο φυτό

Το δίκταμο στην πλήρη ανάπτυξή του, είναι ένας μικρός συμπαγής θάμνος, ύψους μέχρι 30 εκ.. Τα φύλλα είναι χαρακτηριστικά, ωοειδή και καλύπτονται από πυκνό λευκό τρίχωμα, το οποίο βοηθάει το φυτό να ανταπεξέρχεται σε συνθήκες ξηρασίας. Ένα μικρό μυστικό για να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πόσο πολύ ποτίστηκε το καλλιεργούμενο δίκταμο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, είναι να παρατηρήσουμε την παρουσία του λευκού του τριχώματος – χνούδι. Όσο περισσότερο ποτίστηκε τόσο λιγότερο χνούδι διαθέτει, ενώ είναι αναμενόμενο το άγριο δίκταμο να διαθέτει περισσότερο χνούδι από το καλλιεργούμενο.

Αυτός ο όμορφός συμπαγής θάμνος στις αρχές του καλοκαιριού γίνεται ακόμα πιο όμορφός καθώς αρχίζουν να αναπτύσσονται οι ταξιανθίες του. Τα αρχικά πράσινα βράκτια φύλλα αρχίζουν σιγά σιγά να αποκτούν ένα εντυπωσιακό μωβ – κόκκινο χρώμα και αργότερα αρχίζουν να ξεχωρίζουν τα μικρά με απαλό μωβ χρώμα άνθη του φυτού. Όταν αρχίζει ο μικρός θάμνος μας από πράσινος να αποκτά τα υπέροχα χρώματά του και πριν εμφανιστούν τα μωβ άνθη του είναι η εποχή να το συλλέξουμε αν θέλουμε να απολαύσουμε τις μοναδικές θεραπευτικές του ιδιότητες.

Συλλογή – ξήρανση του Δικτάμου

Στο φυσικό του περιβάλλον, συναντάμε το δίκταμο να αυτοφύεται μόνο στην Κρήτη σε απόκρημνες τοποθεσίες με ποικίλο υψόμετρο αλλά κατά προτίμηση από 500-700 μέτρα. Το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζει και αναπτύσσεται το δίκταμο είναι κυρίως οι σχισμές βράχων σε βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Δίκτη. Αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες και απαιτεί έδαφος που να στραγγίζει καλά. Στην καλλιέργεια δικτάμου είναι ιδιαίτερα σημαντικό η επιλογή του κατάλληλου κτήματος. Η υγρασία και μη καλή στράγγιση του εδάφους προκαλεί ασθένειες και υποβαθμισμένη ποιότητα του προϊόντος. Συλλέγουμε όλο το υπέργειο τμήμα του φυτού, φύλλα και ταξιανθίες, το αποξηραίνουμε χωρίς καθυστέρηση σε σκοτεινό και καλά αεριζόμενο χώρο και το κρατάμε σε καλά σφραγισμένο δοχείο μακριά από τις ακτίνες του ήλιου.

Δίκταμο: Η ιστορία, μύθοι και παραδόσεις

Το δίκταμο ήταν ένα από τα φυτά που επιβεβαιωμένα χρησιμοποιούνταν κατά την Μινωική εποχή. Σπόροι δικτάμου βρέθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών στα βασιλικά ανάκτορα της Κνωσού. Επίσης βρέθηκε η απεικόνιση του ίδιου του φυτού κοσμεί μοτίβα αγγείων και τοιχογραφιών της εποχής.

Το όνομα Δίκταμο όπως τον αποκάλεσαν οι αρχαίοι, προέρχεται από το όρος Δίκτη της Κρήτης και τη λέξη θάμνος, δηλαδή Δίκταμνος= Θάμνος της Δίκτης. Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία το φυτό ήταν αφιερωμένο στη θεά του κυνηγιού Άρτεμις. Εκεί άλλωστε οφείλεται και ένα από τα ονόματά του ως Αρτεμίδιο. Η Άρτεμις γιάτρευε τις πληγές των χτυπημένων από βέλη ακριβώς όπως και το δίκταμο. Αλλά και η Κρητική θεά των τοκετών Ειλειθυία, φορούσε στεφάνη από δίκταμο στο κεφάλι της, ένδειξη της δύναμής της να διευκολύνει τους δύσκολους τοκετούς.

Η σχέση του φυτού με τον έρωτα είναι στενά συνυφασμένα στην Κρητική παράδοση και εκτός από δίκταμο το αποκαλούν ‘’έρωντα’’, καθώς εκτός των άλλων θεωρείται και αφροδισιακό. Άλλωστε αναπτύσσεται σε τόσο απότομα και δυσπρόσιτα σημεία απόκρημνων βουνοπλαγιών, που δίνει το προνόμιο να το συλλέξουν μόνο οι πραγματικά ερωτευμένοι, αυτοί δηλαδή που είναι διατεθειμένοι να βάλουν σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή προκειμένου να καταφέρουν να το κόψουν και να το προσφέρουν στην αγαπημένη τους ως ένδειξη πίστης και αγάπης.

Οι ιστορίες για τον «Κρητικό έρωντα» είναι πολλές και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί όμως και έχει να κάνει με τους σπόρους του δικτάμου, αποκαλύπτεται όταν αυτοί τοποθετηθούν κάτω από το μικροσκόπιο. Μείναμε πράγματι έκπληκτοι όταν παρατηρήσαμε ότι οι πολύ μικροί σκουρόχρωμοι σπόροι σε μεγέθυνση έχουν μια καρδιόσχημη μορφή, επιβεβαιώνοντας με έναν ακόμα μοναδικό τρόπο ότι αποτελεί σύμβολο αγάπης!

Αναφορές από την αρχαιότητα για το Δίκταμο

Από την αρχαιότητα μέχρι και τον τέταρτο αιώνα, συναντάμε αναφορές για τις μοναδικές ιδιότητες του Κρητικού δικτάμου. Τα έργα είναι αρκετά από τουλάχιστον είκοσι τέσσερις συγγραφείς. Ο Όμηρος, ήδη από τον 9ος αιώνας π.Χ., ανέφερε ότι μια πικρή ρίζα χρησιμοποιήθηκε ως θεραπεία κατά των γαστρικών ελκών και της αιμορραγίας. Αυτή η ρίζα σε μεταγενέστερους χρόνους αναγνωρίστηκε ως το δίκταμο.

Ο Ιπποκράτης (5ος-4ος αιώνας π.Χ.) ο πατέρας της ιατρικής, χρησιμοποίησε το δίκταμο στο νησί της Κως. Πιθανολογείται ότι η χρήση του ήταν κατά των παθήσεων της χοληδόχου κύστης και της φυματίωσης. Ο πρώτος ανέφερε ότι θα μπορούσε να προκαλέσει άμβλωση. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες αναφορές στη φαρμακευτική δύναμη του δικτάμου προέρχεται από τον Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης δήλωσε ότι όταν τα άγρια ​​κατσίκια του όρους Ίδη (Κρήτη) χτυπήθηκαν από δηλητηριασμένα βέλη, έτρωγαν εναέρια μέρη δικτάμου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναγκάζει τα βέλη να εγκαταλείψουν το σώμα τους και να επουλώσει τις πληγές τους.

Ιδιότητες του δίκταμου

Σήμερα το δίκταμο καλλιεργείται και εξάγεται από την Κρήτη σε ολόκληρο τον κόσμο. Χρησιμοποιείται σαν αιθέριο έλαιο, στην αρωματοποιία, την ποτοποιία, την φαρμακευτική. Αποτελεί επίσης ένα εξαιρετικό βοτανικό τσάι και ένα βότανο που έχει την ξεχωριστή του θέση και στην Κρητική κουζίνα. Οι συνήθεις χρήσεις του, όπως μας τις έμαθαν οι παππούδες μας και πέρασαν από γενιά σε γενιά είναι οι ακόλουθες. Επουλωτικό, πεπτικό, αντιμικροβιακό, αντισηπτικόισηπτικό, ανθελμινθικό, αντιαιμορραγικό, εμμηναγωγό, σπασμολυτικό, καταπραϋντικό των στομαχικών πόνων και των νευρικών διεγέρσεων, επιπλέον έχει εκτρωτικές και αντιεπιληπτικό ιδιότητες. Το δίκταμο έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης και πολλών σύγχρονων επιστημονικών ερευνών. Τα βασικά συστατικά του αιθερίου ελαίου του (περιέχονται πάνω από 40 διαφορετικά συστατικά με κυρίαρχα την καρβακρόλη και το κυμένιο) αλλά και το πλήθος των φλαβονοειδών που έχουν απομονωθεί και ταυτοποιηθεί ευθύνονται για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού.

Πώς να απολαύσετε ένα τονωτικό και θεραπευτικό βοτανικό ρόφημα

Ένας τρόπος να απολαύσουμε εύκολα ένα τονωτικό ρόφημα δικτάμου είναι να παρασκευάσουμε το έγχυμά του. Σε ένα δοχείο που μπορεί να κλείσει καλά, τοποθετούμε λίγα αποξηραμένη φύλλα και άνθη. Το άρωμά του είναι ιδιαίτερα έντονο οπότε για μια κούπα ροφήματος ένα γραμμάριο αποξηραμένου βοτάνου είναι αρκετό. Στο δοχείο προσθέτουμε ζεστό νερό (θερμοκρασίας περίπου 90οC λίγο πριν τον βρασμό) και το αφήνουμε για 5 περίπου λεπτά. Επιλέγουμε να προσθέσουμε νερό λίγο πριν το σημείο του βρασμού. Αυτό το κάνουμε ώστε όταν προσθέσουμε τα βότανα να μην χάσουμε τα πτητικά αιθέρια έλαιά του. Το σουρώνουμε και το απολαμβάνουμε σκέτο, με μέλι ή σε συνδυασμό και με άλλα βότανα. Το ιδιαίτερα έντονο ριγανάτο άρωμα του δικτάμου συνδυάζεται θαυμάσια με φασκόμηλο και Κρητικό τσάι του βουνού- μαλοτήρα. Η λουίζα με το δίκταμο δημιουργούν επίσης έναν θαυμάσιο γευστικό συνδυασμό.

Το δίκταμο μέσα απο τους αιώνες

Το δίκταμο αποτελεί αναμφίβολα μια ξεχωριστή περίπτωση βοτάνου που έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον, από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Και είναι πράγματι αξιοθαύμαστο πως η ιστορία συμπληρώνει την παράδοση, πως η ιατρική επιβεβαιώνει τη λαϊκή πίστη. Αλλα το πιο σημαντικά είναι το πως η γνώση των αρχαίων βρίσκει εφαρμογή στο σήμερα! Το δίκταμο είναι ένα φυτό που λόγω της υπερβολικής άγριας συλλογής του. Από τις αρχές του 1900 θεωρείται σήμερα απειλούμενο και προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης. Η άγρια συλλογή έχει πλέον απαγορευτεί ωστόσο οι καλλιεργούμενες βιολογικές κυρίως εκτάσεις που υπάρχουν σε ολόκληρο το νησί μας. Αυτό δίνει τη δυνατότητα να μπορούμε να απολαύσουμε και εμείς τις ευεργετικές ιδιότητες του μοναδικού Κρητικού δικτάμου.
Η αγάπη μας για αυτό το βότανο, επηρέασε αναμφίβολα την πορεία μας στο χώρο των βοτάνων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο σχεδιασμός του λογοτύπου μας, είναι επηρεασμένο από το σχήμα του φύλλου του δίκταμου.

Μπορείτε να δοκιμάσετε και εσείς αυτό το αγαπημένο για εμάς βότανο. Στο διαδικτυακό μας κατάστημα μπορείτε να προμηθευτείτε με άνεση και ασφάλεια το βιολογικό Δίκταμο παραγωγής μας. Θα χαρούμε να μας ενημερώσετε αν το απολαύσατε!